|
სტატინების
(როზუვასტატინის)
როლი
დისლიპოპროტეინემიისა
ნ.
ყიფშიძე, ქ. კაპანაძე |
|||||||||||||||||||||
|
კორონარული არტერიების დაავადებების ერთ-ერთ მთავარ მიზეზს დისლი¬პოპროტეინემია და ენდოთელური დისფუნქცია წარმოადგენს. აღიარებულია, რომ ოქსიდაციური სტრესი თამაშობს მთავარ როლს ენდოთელური დისფუნქციისა და ათეროსკლეროზის განვითარებაში [5]. ათეროსკლეროზის გართულებათა პროფი¬ლაქ¬ტიკისა და მკურნალობის ძირითად საშუალებად მიჩნეულია სტატი¬ნების, რო¬გორც ჰიპოლიპიდემიური, ისე პლეიოტროპული ეფექტი [1,2]. ძირითადი ფაქტორი, რომელიც პასუხისმგებელია ენდოთელურ დისფუნქციაზე, არის NO-ს წარმომქმნელი ენდოთელური ფერმენტის (ენდოთელური აზოტის ოქსიდის სინთაზა _eNOS) დაქვეითებული სტბილურობა. [6] სტატინები იწვევენ ჰიპოქსიით-განპირობებულ eNOS-ს დაუნრეგულაციის პრევენციას ადამიანის ენდოთელურ უჯრედებში eNOSmRNA-ს სტაბილიზაციის გზით, რასაც მივყავართ ამ უჯრედის მიერ NO-ს პრო¬დუქციის გაძლიერებამდე [7]. რიგი ავტორები თვლიან, რომ ენდოთელური დის¬ფუნქციის და ათეროსკლეროზის განვითარების ძირითადი გასაღები არის ენდოთელური NO-ს აქტივობის დაქვეითება [6,8], თუმცა სისხლძარღვოვანი რეაქცია არის მაინც კომპლექსური და მოიცავს სხვა ნივთიერებებსაც. ორგანიზმში სისხლძარღვის ნორმალური ტონუსის და დიამეტრის ცვლილებები, დამოკიდებულია ვაზოდილატატორებსა და ვაზოკონსტრიქტორებს შორის ბალანსზე. ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ვაზოკონსტრიქტორული ნივთიერება, ეს არის პეპტი¬დი ენდოთელინ-1 (ET-1), რომელიც სინთეზირდება ენდოთელურ უჯრედებ¬ში. მომატებული ქსოვილოვანი ET-1 მსგავსი იმუნორეაქტიულობა იყო აღმოჩე¬ნილი აქტიურ კორონარულ ათეროსკლეროზულ ფოლაქში, რაც ნიშნავს, რომ ეს პეპ¬ტი¬დი ხელს უწყობს ვაზოკონსტრიქციის გაძლიერებას, რაც ასოცირებულია მწვა¬ვე კორონარულ სინდრომთან [9]. მეორეს მხრივ, მოცირკულირე ET-1-ის მომა¬ტე¬ბული დონე იქნა აღმოჩენილი პაციენტებში, როგორც მკვეთრად გამო¬ხატული ათეროსკლეროზით, ისე კორონარული ენდოთელის დისფუნქციის დროს [10,11]. ET-1-ის მნიშვნელობა კორონარული ათეროსკლეროზის ადრეულ სტა¬დი¬ებზე, სხვადასხვა კვლევებში კარგადაა გაშუქებული, სადაც აღნიშნულია, რომ ენდოთელინის რეცეპტორების ანტაგო¬ნისტები იწვევენ ენდოთელიუმის დისფუნქციის პრევენციას ექსპერიმენტალური ჰიპერქოლესტეროლემიის დროს და ჰიპერტენზიის მქონე ავადმყოფებში [12,13]. ჩატარებულ ექსპერიმენტში (თაგ¬ვე¬ბი) ნანახი იქნა, რომ ვასკულური ET-1 პროდუქცია ინჰიბირდება ენდოთელიუმის მიერ წარმოქმნილი NO- თი [14], მიღებული შედეგებიდან გამომ¬დინარე ავტორები მივიდნენ დასკვნამდე, რომ სტატინებს შეუძლიათ დააქვეითონ ET-1-ის სინთეზი არაპირდაპირი მოქმედების გზით NO- ს რაოდენობის და აქტივობის გაზრდით. მეორეს მხრივ, 1998 წელს ავტორების მიერ დემონსტრირებულ იქნა, რომ ათორ¬ვასტატინი და სიმვასტატინი ამცირებენ ET-1-ის სინთეზს, აორტის ენდო¬თე¬ლურ უჯრედებში in vitro [15]. სხვადასხვა კვლევებში ნაჩვენებია, რომ სტატი¬ნების ეს ზემოქმედება ET-1-ის სინთეზზე, არის დამოუკიდებელი მათი NO-ს პრო¬დუქციაზე ზემოქმედებისაგან, რაც ადასტურებს ჰიპოთეზას, რომ იზოპრენოიდის სინთეზის ინჰიბიცია არის ძირითადი მექანიზმი სტატინების მიერ ენდოთელინ-1-ის პროდუქციის რეგულაციისა. [16]. ET-1- ის მონაწილეობა ენდოთელურ დისფუნქციაში და მისი ხელშემწყობი როლი სხვადსხვა კარდივასკულური დაავადების განვითარებაში, ადასტურებს სტატინებით მკურნალობის მიზანშეწონილობას ისეთი პათოლოგიური მდგომარეობების დროს, როდესაც მომატებულია ET-1- ის დონე [17]. კვლევის მიზანს წარმოადგენდა როზუვასტატინის ჰიპოლიპიდემიური და ენ¬დო¬თელის დისფუნქციის მაკორეგირებელი ეფექტების შესწავლა სტაბილური სტენო¬კარდიის მქონე პაციენტებში. მასალა და მეთოდები: ჩვენი დაკვირვების ქვეშ იმყოფებოდა 62 პაციენტი სტა¬ბილური სტენოკარდიით (I-II ფ.კ.), 26 ქალი და 36 კაცი, რომელთა საშუალო ასაკი მერყეობდა 46 დან 62 წლამდე (საშ. ასაკი 56±3,5) და იტარებდნენ სტაციონარულ და ამბულატორიულ მკურნალობას თერაპიის ეროვნულ ცენტრში 2004-2006 წლებში. როზუვასტატინის დღე-ღამური დოზა შეადგენდა 10მგ-ს. კვლევაში ჩართვის კრიტერიუმები: პაციენტები სტაბილური სტენოკარდიით, სისხლის ლიპიდური პროფილის შემდეგი მაჩვენებლებით:Y TC ≥230 mg/dl, დსლქ ≥ 155,5 mg/dl და ტგ ≤ 370 mg/dl. ავადმყოფებს უტარდებოდათ სტანდარტული ბა¬ზი¬სური თერაპია. უარყოფით სასელექციო კრიტერიუმს შეადგენდა პაციენტები რომლებიც ბოლო 2 კვირის განმავლობაში ღებულობდნენ სტატინებს. პაციენტები ღვიძლის ფუნქციის დარღვევით (ტრანსამინაზების აქტივობა), პაციენტები მიოპათიით. ფრიდრიქსონის კლასიფიკაციის მიხედვით დისლიპოპროტეინემიის IIბ ტიპი შეადგინა 47-მა პაციენტმა (19 ქალი, 28 კაცი), ხოლო IV ტიპი 15-მა პაციენტმა (7 ქალი, 8 კაცი). შემთხვევითი შერჩევით (ორივე ჯგუფიდან) 36 პაციენტის პერიფერიულ სისხლში განსაზღვრულ იქნა ლიპიდური სპექტრის მაჩვენებლები და ენდოთელინ-1-ის კონცენტრაცია როზუვასტატინით მკურნალობამდე და მკურნალობის შემდეგ. სისხლის აღება ლაბორატორიული ანალიზისათვის ხდე¬ბო¬და საკვების ბოლო ულუფის მიღებიდან მინიმუმ 12 საათის გასვლის შემდეგ (პრე¬პარატის მიღების დაწყებამდე და მიღებიდან 2 კვირის შემდეგ). საერთო ქოლესტერინი (სქ, TC) და ტრიგლიცერიდები (ტგ, TG) ისაზღვრებოდა ფერმენტული მეთოდით, დსლქ-ის გამოთვლი¬სათ¬ვის გამოიყენებოდა ფრიდვალდის ფორმულა: დსლქ = სქ _ (ტგ/5 + მსლქ). მა¬ღა¬ლი სიმკვრივის ლიპოპ¬რო¬ტე¬ინე¬ბის ქოლესტერინი (mslq, HDL-CHOL) განისაზღვრებოდა ლიპოპროტეინების ფრაქციების პრეციპიტაციის გზით, ათეროგენობის ინდექსი (აი, I.A.) გამო¬ითვლებოდა კლიმოვის ფორმულით: აი = (სქ _ მსლქ)/მსლქ. ენდოთელინ-1 ის კონცენტრაციის შესწავლა პერიფერიულ სისხლში ხდებოდა " Cayman- diagnostics"-ის ფირმის იმუნოფერმენტული ანალიზატორით. შედეგების აღრიცხვა ხდებოდა Labsystems- ის (ფინეთი) ფირმის იმუნოფერმენტული რიდერით - "მულტისკანი". კვლევაში მონაწილეობდა სამი სუბიექტი: ლაბორანტი, ოპერატორი და პირი, რომელიც აფასებდა დაავადებას ევროპის კარდიოლოგთა ასოციაციის მოთხოვნების გათვალისწინებით. მასალა დამუშავდა სტატისტიკურად სტატისტიკური პროგრამა SPSS-ის გამოყენებით. მონაცემთა განაწილების კანონი განსხვავდებოდა ნორმალური განაწილებისაგან და განსხვავების სარწმუნოება მკურნალობამდე და მკურნალობის შემდეგ ისაზღვრებოდა უიკოკსონის t კრიტერიუმით დამოკიდებული ცვლადებისათვის. მიღებული შედეგები ცხრილისა და დიაგრამის სახით წარმოდგენილია ცხრი¬ლი #1-ზე და დიაგრამა #1, #2-ზე. მონაცემები წარმოდგენილია საშუალო არით¬მე¬ტიკულისა და საშუალო არითმეტიკულის სტატისტიკური გადახრის სა¬შუა¬ლებით. მიღებული შედეგები და მათი განხილვა: მიღებული შედეგების დამუშავების შედეგად გამოვლინდა სტატისტიკურად სარწმუნო განსხვა¬ვება მკურნალობამდე და მკურნალობის შედეგად დაფიქსირებულ მონაცემებს შორის: T.CHOL- ის მიხედვით p=0.02, HDL-CHOL- ის მიხედვით p<0.05, LDL-CHOL- ის მიხედვით p=0.02, TG- ის მიხედვით p=0.02. გამოვლინდა, რომ როზუვასტატინი სტატისტიკურად სარ¬წ¬მუ¬ნოდ ამცირებს ენდოთელინ-1-ის კონცენტრაციას პერიფერიულ სისხლში (P=0.001). როგორც ჩვენს მიერ ჩატარებულ წინა კვლევებში [3,4], ისე ამჟამადაც რო¬ზუვასტატინის 2 კვირიანმა მიღებამ არ გამოიწვია სტატინებისათვის და¬მა¬ხასიათებელი არასასურველი გვერდითი მოვლენები, არ დაფიქსირდა ღვიძლის ტოქ¬სიკური დისფუნქციის არც ერთი შემთხვევა ღვიძლის ტრანსამინაზების არა¬სა¬სურ¬¬ველ დონემდე გაზრდის სახით, ადგილი არ ჰქონია აგრეთვე პრო¬ტეინუ¬რი¬ას. ავადმყოფები არ უჩიოდნენ გემოვნების შეცვლას და კუჭ-ნაწლავის ტრაქტის მხრივ პათოლოგიურ გამოვლინებებს, მიალგიას და სხვას. დიაგრამა #1
ცხრილი #1
მიღებული შედეგებიდან გამომდინარე შეგვიძლია დავასკვნათ, რომ მოკლევადიანი (ორკვირიანი) როზუვასტატინით მკურნალობა (10მგ დღე-ღამეში) სტაბილური სტენოკარდიის მქონე პაციენ¬ტებში უსაფრთხოა და არის ეფექტური საშუალება ენდოთელინ-1-ის შესაბამისი კორექციის და ლიპიდური სპექტრის მაჩ¬ვენებელთა სამიზნე დონის მისაღ¬წევად. ლიტერატურა:
|
|||||||||||||||||||||
