თავფურცელი

ალიმენტური ტრაქტის დისბაქტერიოზები
გუშინ, დღეს, ხვალ

 ბ. რაჭველიშვილი, თ. კერესელიძე, ხ.პაჭკორია, ლ. ძნელაძე, ე.ადამია,
ალ. მაჭავარიანი
|თბილისის სახელმწიფო სამედიცინო უნივერსიტეტი

 ალიმენტური ტრაქტის დისბაქტერიოზები არის სხვადასხვა რეგიონების – პირის ღრუს, კუჭის, წვრილი და მსხვილი ნაწლავის მიკროფლორის თვისობრივი და რაოდენობრივი ცვლილებები, დაკავშირებული ამ ორგანოების მორფო-ფუნ¬ქციურ მოშლილობებთან.

ნაწლავის დისბაქტერიოზის ცნება სამედიცინო ლიტერატურაში პირველად მოაწოდა გერმანელმა ექიმმა ნისლემ 1916 წელს. მანამდე კი დიდმა მეცნიერმა ილია მეჩნიკოვმა მე-20 საუკუნის დამდეგს წამოაყენა ორიგინალური კონცეფცია ე.წ. სასარგებლო და მავნე მიკროფლორის შესახებ. იმხანად იგი მუშაობდა სი¬ცოცხ¬ლის განხანგრძლივების საკითხზე. მან შენიშნა, რომ ბულგარეთის და კავკასიის ღრმად მოხუცები ძირითადად მაწვნით იკვებებოდნენ. მაწვნის მიკ¬რო¬ბიოლოგიური გამოკვლევით დადგინდა, რომ ისინი შეიცავენ რძის მჟავა ბაქტერიებს, რომელსაც ბულგარული ჩხირები ეწოდა. დღეგრძელ მოხუცთა განავლის შესწავლით გამოირკვა, რომ მათი რეაქცია საგრძნობლად გადახრილი იყო მჟავიანობისკენ (ნორმა pH=7.5-8.0-მდე) და ლპობით ფერმენტაცია უმნიშვ¬ნე¬ლო იყო. რაც შეეხება ნაადრევად დაბერებულთა განავალს, მათი რეაქცია იყო ტუტე pH>8.0 და ლპობითი პროცესები მაქსიმალურად იყო განვითარებული. ამ ჯგუფის მოხუცები არ იკვებებოდნენ მაწვნით. ამ ფაქტების ანალიზით ილია მეჩნიკოვმა დაასკვნა, რომ მაწონი, მასში შემავალი რძის მჟავა ბაქტერიები იწვე¬ვენ განავლის აციდიფიკაციას (დამჟავებას) მასში ლპობითი ფერმენტაციის დათ¬რ¬გუნვას, ამონიაკის, ფენოლის, სკატოლის და ინდოლის ნაკლებ პროდუქციას და შეწოვას სისხლში მსხვილი ნაწლავის სანათურიდან, რაც დაბერების პროცესის შენელებას განაპირობებს. იმ შემთხვევაში კი, როცა ადამიანები არ იკვებე¬ბოდ¬ნენ მაწვნით, მათი ფეკალური ფლორა ხასიათდებოდა ლპობითი ფერმენტაციის გამააქტივებელი თვისებებით, განავლის რეაქცია იყო ტუტე. ამონიაკის, ფენო¬ლის, ინდოლის და სკატოლის შეწოვა ამ დროს მომატებული იყო, რაც ორგანიზმის აუტოინტოქსიკაციას იწვევდა; თვითმოშხამვას კი ნაადრევი სიბერე მოს¬დევ¬და. იმ დროს ილია მეჩნიკოვი 56 წლისა ხდებოდა და იგი შიშით შეჰყურებდა სიბერის მოახლოებას. მან გადაწყვიტა შებრძოლებოდა სიბერეს ე.წ. ბულგარული მაწვნით, პატენტიც კი აიღო მის მასობრივ დამზადებაზე (ამისათვის მან მოახდინა რძისმჟავა ჩხირების კულტივირება და მიიღო საუკეთესო შტამი, რომლითაც ამჟავებდა რძეს და იღებდა მაწონს). ილია მეჩნიკოვის გატაცება მთელ მსოფლიოს მოედო. მალემრწმენი ადამიანები დიდი ენთუზიაზმით შეუდგნენ სიბერის წინააღმდეგ ,,ბრძოლას~. სამწუხაროდ, ნაადრევი გამოდგა მათი ზეიმი. თვით ილია მეჩნიკოვი, რომელიც 70 წლისა გარდაიცვალა სინანუ¬¬ლით ამბობდა, რომ ბულგარული მაწვნით იგი კვებას მხოლოდ მოგვიანებით (56 წლის ასაკში) შეუდგა. სამწუხაროდ ი. მეჩნიკოვის დროს მიკროფლორის კულ¬ტი¬ვი¬რების და იდენტიფიკაციის მეთოდები მეტად დაბალ დონეზე იდგა. ამის მიუხე¬დავად, მსოფლიოში დისბაქტერიოზების შესწავლის ნამდვილი ბუმი დაიწყო. ამას განსაკუთრებით ხელი შეუწყო კომერსანტების დაინტერესებამაც, რადგან, დიდი მოთხოვნილება იყო ნაწლავის მიკროფლორის პრეპარატების და საკვები პრო¬დუქტის იოგურტის მიმართ. განსაკუთრებით, ამ მხრივ გამოირჩეოდა გერმანია, სადაც ნილსეს დიდმა ავტორიტეტმა, ხელი შეუწყო დისბაქტერიოზების მასობრივ კვლევებს სხვადასხვა სამკურნალო დაწესებულებებში. დისბაქტერიოზით დაინტერესდა ნაცისტური გერმანიის ფიურერი ადოლფ ჰიტლერიც, რომელიც დიდი ხნის განმავლობაში იტანჯებოდა ნაწლავური დაავადებებით დი¬არეით, შეკრულობის მონაცვლეობით, მუცლის ჭვალით, გაზების დაგროვებით და სხვ. ყოფილა შემთხვევა, როდესაც ჰიტლერი თათბირებს გენერლებთან, მისი ნაწლავის ხმაური ყველას ესმოდა, რაც მეტად უხერხულობას უქმნიდა არა¬მარტო მრისხანე დიქტატორს, არამედ გარშემო მყოფთაც. ჰიტლერი გამოირჩეოდა უსისტემო უზომო კითხვით სახვადასხვა საკითხებზე, მან სადღაც ამოიკითხა, რომ გერმანიაში არის არიული წარმოშობის ექიმი ნისლე, რომელიც დისბაქტერიოზებს იკვლევს და კარგი შედეგებიც აქვს. სასწრაფოდ დაიბარეს ნისლე, რომელმაც გამოიკვლია რა ჰიტლერის ფეკალური მიკროფლორა, გამოავლინა დისბაქტერიოზი და დაუნიშნა მკურნალობა მუტაფლორით, რომელმაც კარგი სამკურნალო შედეგით. ამან სხვა ექიმების ნამდვილი შური გამოიწვია, რადგან ნისლე აღმოჩნდა ყველაზე დაფასებული ექიმი, რომელმაც სასტიკ დიქტატორს შვება მოჰგვარა.

აღსანიშნავია, რომ მეჩნიკოვისა და ნისლეს დროს, ნაწლავის მიკროფლორის კულტივირების და იდენტიფიკაციის მეთოდები მეტად დაბალ დონეზე იდგა. მხოლოდ მე-20 საუკუნის სამოციან წლებში დაიწყო ანაერობული ბაქტერიოლოგიის ნამდვილი ბუმი. ამ მხრივ განსაკუთრებულ წარმატებებს მიაღწიეს ამერიკელმა მიკრობიოლოგებმა ფაინგოუდმა, გორბაჩმა, ფრეტერმა, მურმა, ჰოლდემანმა, სატერმა, ინგლისელმა მეცნიერებმა ჰილმა და დრაზარმა, გერმანელებმა ჰ. ჰენელმა და ჰ. ბერნარდმა, ესტონელმა აკივო ლენცნერმა, ქართველმა ოთარ ჩახავამ და სხვებმა. აღმოჩნდა, რომ ნაწლავის მიკროფლორა, განსაკუთრებით ანაერობული მიკროორგანიზმები მეტად მნიშვნელოვან როლს თამაშობენ ორგანიზმის ფიზიოლოგიურ და პათოლოგიურ პროცესებში. გამოჩენილი ბაქტერიოლოგი შერვუდ გორბაჩი (1979) ენამოსწრებულად შენიშნავდა, რომ ანაერობული მიკრობების კულტივირების მეთოდებმა მნიშვნელოვნად გაუსწრო მეცნიერების მიერ მიღებული შედეგების შეფასების უნარს. ყოველივე ზემოხსენებულმა განაპირობა ახალი მედიკო-ბიოლოგიური დისციპლინის – მიკროეკოლოგიის შექმნა (ჰელმუტ ჰენელი, 1964). ზოგიერთი ამ მეცნიერებას გნოტობიოლოგიასაც უწოდებს. ყოფილ საბჭოთა კავშირში გნოტობიოლოგიის პირველი ლაბორატორია მოსკოვში, გამალეას სახელობის ეპიდემიოლოგიის ინსტიტუტში შეიქმნა. მისი დამაარსებელი და უცვლელი ხელმძღვანელი იყო გამოჩენილი მიკრობიოლოგი ო. ჩახავა (1924-1986). მან გნოტობიონტ (სტერილურ) ცხოველებზე ნაწლავის ჩხირის პერორალური შეყვანით დაადგინა, რომ ის აძლიერებს პერისტალტიკას, ხელს უწყობს ლორწოვანი გარსის ჩამოფცქვნას და ენტეროციტების განახლებას. ო. ჩახავამ შეისწავლა ნაწლავის მიკროფლორის გავლენა იმუნიტეტზე, ცხიმოვანი მჟავეების სინთეზზე, ფეკალურ ფერმენტაციაზე და სხვა. სამწუხაროდ, მოულოდნელმა, ტრაგიკულმა სიკვდილმა 1986 წელს მას ხელი შეუშალა განეგრძო წარმატებული საქმე. საქართველოში, ნაწლავის მიკროფლორის შესწავლის საფუძველი ჩაეყარა 1976 წელს, (თ. კერესელიძე, ხ. პაჭკორია). თბილისის სახელმწიფო სამედიცინო ინსტიტუტის მიკრობიოლოგიის კათედრაზე დაინერგა ანაერობული და აერობული ბაქტერიების კულტივირების და იდენტიფიკაციის თანამედროვე მეთოდები. ერთ-ერთ პირველებმა საბჭოთა კავშირში ცალკე გამოჰყვეს წვრილი და მსხვილი ნაწლავის დისბაქტერიოზი ბაქტერიოლოგიური, კლინიკური და ბიოქიმიური-რეზორბციული მეთოდების საფუძველზე. მანამდე კი პროფ. ბ. რაჭველიშვილმა ბაქტერიოფაგის ს/კ ინსტიტუტში შეისწავლა საფუარისმაგვარი სოკოს - კანდიდას როლი ქრონიკული გასტრიტის ჩამოყალიბებაში. 1981 წელს ბ.რაჭველიშვილმა, თ. კერესელიძემ და ხ. პაჭკორიამ პირველად საქართველოში გამოაქვეყნეს მონოგრაფია ,,კუჭ-ნაწლავის მიკროფლორა და მისი გავლენა ადამიანის ორგანიზმზე, ავტორებმა პირველად გამოჰყვეს კუჭის, წვრილი ნაწლავის და მსხვილი ნაწლავის დისბაქტრიოზი, მოაწოდეს მათი დიფერენციული დიაგნოზის და მკურნალობის სქემები.

ვიდრე უშუალოდ შევეხებოდეთ დისბაქტრიოზს, მართებულად მიგვაჩნია იმის გარკვევა – თუ რას წარმოადგენს კუჭ-ნაწლავის სხვადასხვა რეგიონის ნორმული მიკროფლორა. თავდაპირველად განვიხილავთ პირის ღრუს მიკროფლორას, რომელიც მნიშვნელოვან გავლენას ახდენს კუჭის და ნაწლავის მიკროეკოლოგიაზე.

ცნობილია, რომ პრაქტიკულად ჯანმრთელი ადამიანის ნერწყვის 1 მლ-ში აერობული მიკროორგანიზმების რაოდენობა 107 აღწევს, ხოლო ანაერობულისა – 108. ანაერობული მიკრობებიდან აღსანიშნავია ე.წ. ნერწყვის სტრეპტოკოკები და ლაქტობაცილების ზოგიერთი ტიპი, ანაერობული ბაქტერიებიდან კი ვხვდებით ბაქტეროიდებს, ვეილონელებს და სხვა. აქვე შეიძლება ამოთესილი იყოს ე.წ. პირობითად პათოგენური მიკრობები – სტაფილოკოკები და საფუარისმაგვარი სოკო-კანდიდები.

მიუხედავად კუჭის წვენისა და ლორწოვანის ფუნგიციდური თვისებებისა, ჯანმრთელი ადამიანის კუჭის შიგთავსიდან მიკრობული ფლორა საკმაოდ ხშირად (70-80%) ითესება, მისი რაოდენობა 1 მლ-ში 102 აღწევს (ბ. რაჭველიშვილი, 1981).

როდესაც კუჭის წვენის მჟავიანობის მაჩვენებელი მაღალი და საშუალოაა  pH 1.3-3.5; კუჭის შიგთავსიდან ძირითიდად ორი სახის მჟავაგამძლე მიკრობები ითესება: საფუარის მსგავსი სოკო კანდიდა (70%) და ლაქტობაცილა (45%). სხვა სახის ბაქტერიები, კერძოდ, სტრეპტოკოკები, ოქროსფერი სტაფილოკოკი, ენტეროკოკი და ნაწლავის ჩხირი გვხვდება მხოლოდ დაბალი და საშუალო მჟავიანობის პირობებში, მჟავიანობის დაკლებასთან ერთად, რაც უფრო ხშირად განაპირობებულია გასტრიტული ცვლილებებით, მიკროორგანიზმების რაოდენობა კუჭში მკვეთრად იზრდება.

პრაქტიკულად ჯანმრთელ ადამიანებში ლაქტობაცილა და საფუარის მსგავსი სოკო კანდიდა კუჭ-ნაწლავის ტრაქტში არსებული მიკრობთა ეკოლოგიური წონასწორობის (ეუბიოზი) მარეგულირებელ ფაქტორად გამოდის. ექსპერიმენტულად დადასტურებულია, რომ ლაქტობაცილის გარკვეული შტამები კუჭის ლორწქვეშა (არასეკრეტორული) ეპითელმიუმზე ეწებება და იჩენს ბაქტიოციდულ უნარს, ანადგურებს სხვა ბაქტერიებს, რაც შეეხება საფუარისმაგვარ სოკო კანდიდას, ეს უკანასკნელი ლორწოვანის ზედაპირზე, მასეკრეტირებელ ეპითელიუმში მრავლდება. ამ ორი მიკრობის ანტაგონიზმის გამო მათი გავრცელების ფარგლები ჯანმრთელ ორგანიზმში ე.ი. ეუბიოზისი პირობებში შეზღუდულია. კუჭში მიკრობთა ეკოლოგიური წონასწორობის დარღვევის ე.ი. დისბიოზის დროს, რაც ხშირად ლაქტობაცილების შემცირებით გამოიხატება, მავნე მიკრობულ ფლორა მკვეთრად მრავლდება, ამ დროს არაიშვიათად აღინიშნება სოკო კანდიდას შეჭრა ლორწოვანის სიღრმეში და ლაქტობაცილის კიდევ უფრო მეტი მოსპობა, რაც თავისთავად კუჭის ლორწოვანის ანტიმიკრობული თვისებების ნიველირებას განა¬პირობებს (ბ. რაჭველიშვილი, 1981).

ამიტომ დაუსაბუთებლად უნდა მივიჩნიოთ მედიცინაში დიდხანს გაბატონებული მოსაზრება იმის შესახებ, რომ ლაქტობაცილების, ანუ როგორც მას უწოდებენ, ბოას-ოპლერის ჩხირების გამოჩენა კუჭის შიგთავსში კიბოს არსებობაზე მიუთითებს. ლაქტობაცილები კუჭის ლორწოვანში ნორმული ფლორის ინდიკატორს უფრო წარმოადგენს, ვიდრე სიმსივნური გადაგვარების მანიშნებელ ფაქტორს. (ბ. რაჭველიშვილი, 1981).

1982 წელს ავსტრალიელმა მეცნიერმა მარშალმა კუჭის წყლულის და გასტრიტების დროს გამოჰყო კამპილობაქტერ პილორი, რომელსაც შემდეგ დაარქვა ჰელიკობაქტერ პილორი (1984). აღსანიშნავია, რომ პირობითად ჯანმრთელ პირებშიც კი ამოითესებოდა ეს ბაქტრიები. ასე მაგალითად, განვითარებადი ქვეყნების 20 წლამდე ასაკის პოპულაციაში ჰელიკობაქტერ პილორი ამოითესა. 80-90% შემთხვევაში, ხოლო მაღალგანვითარებულ ამერიკის შეერთებული შტატებისა 25 წლამდე პოპულაციაში ეს მაჩვენებელი ბევრად უფრო დაბალი იყო (20%-მდე). ასაკის მატების კვალობაზე ყოველ 1 წელზე ხნიერ ადამიანებს საშუალოდ 1%-მეტად ამოეთესებოდათ ეს ბაქტერიები. 70 წლის პირობითად ჯანმრთელ ამერიკელს საშუალოდ ჰელიკო-ბაქტერ პილორი 50-60% შემთხვევაში ამოეთესებოდა. 2005 წელს ნობელის პრემიის კომიტეტმა მსოფლიოს ყველაზე საპატიო პრემია მიანიჭა მარშალს და უორენს, ჰელიკობაქტერიების როლის დადგენის შესახებ წყლულოვანი დაავადებისა და გასტრიტების პათოგენეზში.

ჰელიკო-ბაქტერ პილორი სპირალის მაგვარი გრამუარყოფითი ბაქტრიებია სიგრძით 2-6.5 მიკრონი და 0.5 მიკრონი სიგანით. მათი ძირითადი მახასიათებელია მრავალშრიანი გარსი, უნიპოლარული შოლტები (წამწამები) და მაღალი ურეზული აქტივობა, რაც ხელს უწყობს შეიჭრას კუჭის ლორწოვანის ბარიერში და მოახდინოს კოლონიზაცია, მიუხედავად მაღალი აგრესიული მჟავობისა.

ჰელიკობაქტერ პილორის აღმოსაჩენად ოპტიმალურია გასტროფიბროსკოპიით მიღებული კუჭის ანტრალური ნაწილის ლორწოვანის ორი ბიოპტატის მოთავსება შარდოვანას არეში. რამდენიმე საათში ეს არე ჟოლოსფრად შეიფერება, რაც ჰელიკობაქტერ პილორის ინდიკატორად არის მიჩნეული. ინვაზიურ მეთოდათ ითვლება ლორწოვანის იმუნოსტოქიმიური მეთოდით შეღებვა ჰელიკობაქტერ პილორის სპეციფიკური ანტიგენების იდენტიფიკაციის მიზნით. ინვაზიურ მეთოდებს შორის აღსანიშნავია ლორწოვანის ბიოპტატის შეღებვა გიმზას მეთოდით ან ჰემატოქსილინით და ეოზინით. ოქროს სტანდარტად მიჩნეულია ლორწოვანის ბიოპტატიდან ჰელიკობაქტერ პილორის კულტივირება, რომელიც მეტად შრომატევადი და საკმაოდ ძვირიცაა.

არაინეაზიური მეთოდებიდან ჰელიკობაქტერ პილორის აღმოსაჩენად მოწოდებულია სეროლოგიურიტესტი, ურეაზული რესპირატორული ტესტი და სხვა.

ავტორებს პერსპექტიულად ესახებათ ლაქტობაცილების, კანდიდების და ჰელიკობაქტრიების სიმბიოზის შესწავლა ნორმაში და კუჭის დაავადების დროს.

წვრილი ნაწლავის მიკროფლორის შესწავლა ბოლო დრომდე მეთოდურად გაძნე¬ლებული იყო. ჩვეულებრივ დუოდენური ზონდით ხერხდება მხოლოდ თორმეტგოჯა ნაწლავის შიგთავსის ამოღება, წვრილი ნაწლავის ქვემო რეგიონი კი მიუწვდომელი რჩება. ამჟამად არსებობს გრძელი ზონდი, რომელიც საშუალებას იძლება მივაღწიოთ წვრილი ნაწლავის პროქსიმალურ, შუა და დისტალურ ნაწილსაც კი. რენტგენით შეიძლება ზონდის ზუსტი ადგილმდებარეობის დადგენა, ვინაიდან ზონდს მობმული აქვს რენტგენოკონტრასტული ოლივა ზონდის საშუალებით შეიძლება ერთდროულად ამოვიღოთ შიგთავსი კუჭიდან, თორმეტგოჯა ნაწლავიდან, წვრილი ნაწლავის პროქსიმალური და შუა ნაწილიდან, აგრეთვე განვახოციელოთ ლორწოვანის ბიოფსია (ხ. პაჭკორია, 1981).

ჯანმრთელი ადამიანის წვრილი ნაწლავის შიგთავსის 1მლ-ში ბაქტერიების რაოდენობა არ აღემატება 104. ძირითადად თორმეტგოჯა ნაწლავიდან ამოითესება ლაქტობაცილები, სტრეპტოკოკები, აგრეთვე ენტეროკოკები და საფუარის¬მსგავსი სოკოები. რაც უფრო ქვევიდან ამოვიღებთ წვრილი ნაწლავის შიგთავსს, მით უფრო მატულობს ბაქტერიების რაოდენობა, რომელიც მაქსიმუმს წვრილი ნაწლავის ბოლოდან ამოღებული შიგთავსში აღწევს (თ. კერესელიძე, ხ. პაჭკორია, 1981). მიკროორგანიზმების რაოდენობა მაქსიმალურია მსხვილ ნაწლავში. ინგლისელმა მეცნიერმა ჰილმა და დრაზარმა 1975 წელს დაადგინეს, რომ ადამიანის მსხვილ ნაწლავში ბუდობს 1.5 კგ. ბაქტერია. 1 გრამი განავალი შეიცავს 250 მილიარდ ბაქტერიას; თუ მხედველობაში მივიღებთ, რომ ნორმალური ადამიანი დღეღამეში საშუალოდ დაახლოებით 200გ განავალს გამოჰყოფს, მაშინ ცხადი გახდება, თუ რა რაოდენობით ბაქტერიას გამოჰყოფს ადამიანი – 50 ტრილიონს!! განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია მიკროფლორა, რომელიც მსხვილი ნაწლავის ეპითელურ ზედა¬პირზე და კრიპტაზე ბინადრობს.

მსხვილი ნაწლავის მიკროფლორიდან, რომლის რაოდენობა 1გ. განავალში 1011 აღწევს, 99%-ზე მეტი მოდის ანაერობულ ბაქტერიებზე, რომელთა შორის ყველაზე მრავლად არის წარმოდგენილი ბაქტეროდები და ბიფიდობაქტერიები, ნაკლები რაოდენობით ლაქტობაცილები და კლოსტრიდები. 1%-ზე ნაკლები განავლის მიკროფლორისა წარმოდგენილია ანაერობული ბაქტერიებით, როგორიცაა ნაწლავის ჩხირი, ენტეროკოკი, პროტეუსი, სტაფილოკოკი, სტრეპტოკოკი და საფუარისმაგვარი სოკო-კანდიდა (თ. კერესელიძე, ხ. პაჭკორია, 1981). სულ მსხვილ ნაწლავში ბინადრობს 500-მდე სახეობის ბაქტერიები, უპირატესად ანაერობები. აქედან დღეისათვის, მხოლოდ 20-მდე მათგანის კულტივირებაა შესაძლებელი.

ნაწლავის მიკრფლორაზე მოქმედი ფაქტორები

კუჭ-ნაწლავის ტრაქტის მიკროფლორაზე გავლენას ახდენს როგორც გარეგანი, ისე შინაგანი ფაქტორები, შინაგან ფაქტორებს მიეკუთვნება ლორწოვანი გარსიდან გამოყოფილი წვენი და კუჭ-ნაწლავის სანათურში არსებულ მიკრობთA სიმბიოზური და ანტაგონისტური ურთიერთობანი; გარეგან ფაქტორებს მიეკუთვნება კვება, ანტიბაქტრიული პრეპარატების ჭარბად მიღება, გარემოს ზემოქმედება და სხვა.

შინაგანი ფაქტორებიდან მიკროფლორაზე გავლენას ახდენს კუჭის მჟავიანობა. იმ პირებში, ვისაც დაქვეითებული აქვთ მჟავიანობა, ხშირად გამოხატულია ბაქტერიების ჭარბი ზრდა კუჭ-ნაწლავში (ბ. რაჭველიშვილი, 1981).

კუჭის ფერმენტი პეპსინი და კუჭუკანა ჯირკვლის ფერმენტი ტრიპსინი გავლენას უნდა ახდენდეს მიკრფლორის ზრდაზე კუჭში, თორმეტგოჯა და წვრილ ნაწლავში. საყურადღებოა აგრეთვე ნაღვლის ზეგავლენა კუჭ-ნაწლავის ბაქტერიებზე. ცნობილია, რომ ნაღვლის მჟავები დამღუპველად მოქმედებენ ზოგიერთ ბაქტერიაზე. მაგალითად, პნევმოკოკებზე, ხოლო ენტეროკოკების ზრდას ხელს უწყობენ. ნაღვლის მჟავები ხელს უწყობენ აგრეთვე ანაერობული მიკრობების, კერძოდ, ბაქტროიდების ზრდას. დასავლეთის ქვეყნებში, სადაც მოსახლეობა მაღალკალორიული, ცხიმოვანი პროდუქტებით იკვებება, და ნაღვლის მჟავების კონცენტრაცია შედარებით მაღალია, ანაერობული ბაქტრიების რაოდენობა შესაბამისად მატულობს. იმ ქვეყნებში, კი სადაც მოსახლეობა დაბალკალორიული, მცენარეული და ნახშირწყლებით მდიდარი საკვებით იკვებება, ნაღვლის მჟავების ნაკლებ კონცენტრაციას თან ახლავს ბაქტეროიდების რიცხვის შესაბამისი შემცირება.

განსაკუთრებით ყურადღება ექცევა კუჭ-ნაწლავის ტრაქტის ლორწოვანი გარსის გავლენას მიკროფლორაზე. არჩევენ კუჭ-ნაწლავის ტრაქტის სანათურის ფლორას და ლორწოვანი გარსის, ანუ მუკოზურ ფლორას. ეს უკანასკნელი ლორწოვანი გარსის ეპითელიუმზე ლოკალიზდება.

ენდოგენური, ანუ შინაგანი, ფაქტორებიდან, რომლებიც კუჭ-ნაწლავის მიკროფლორის ეკოლოგიურ წონასწორობას  არეგულირებს, უპირველეს ყოვლისა უნდა დავასახელოთ ფერმენტი მურომიდაზა, ანუ ლიზოციმი. ეს უკანასკნელი პირველად ალექსანდრე ფლემინგმა აღმოაჩინა ცრელმში. გამოიყოფა რა კუჭსა და ნაწლავებში, ლიზოციმი ხელს უშლის ზოგიერთი ბაქტერიის გამრავლებას კუჭ-ნაწლავის ტრაქტში. ასევე ანტიბაქტერიული თვისებებით ხასიათდება ცილოვანი ნივთიერება – ლაქტოფერინი, რომელიც კუჭსა და წვრილ ნაწლავში გამოიყოფა. იგი ბოჭავს რკინას, რომელიც საჭიროა ბაქტერიების გამრავლებისათვის და დამღუპველად მოქმედებს ნაწლავის ჩხირზე. ალბათ ამით უნდა აიხსნას ის გარემოება, რომ ფიზიოლოგიურ პირობებში ნაწლავის ჩხირი თითქმის არ გვხვდება კუჭისა და წვრილი ნაწლავის შიგთავსში. იმუნური სისტემიდან, რომელიც კუჭ-ნაწლავის მიკროფლორას არეგულირებს, გადამწყვეტი როლი მიეკუთვნება იმუნოგლობულინებს, რომლებიც წარმოდგენილია სისხლში, კუჭ-ნაწლავში, ლორწოვანსა და მის სეკრეტში. განსაკუთრებით დიდი რაოდენობით გამოიყოფა კუჭ-ნაწლავის სეკრეტორული ,,A~ იმუნოგლობულინი. შედარებით ნაკლებად გამოიყოფა ,,G~ და ,,M~ იმუნოგლობულინი. იმუნგლობულინები, განსაკუთრებით ,,A~ გარსს ეხვევა ბაქტერიებს, რითაც ეს უკანასკნელი ლორწოვან გარსზე მიწებებისა და მისი მუცინით საზრდოობით უნარს კარგავს.

სათანადო გამოკვლევებით აღმოჩნდა, რომ იმუნოგლობულინების უკმა¬რი¬სობის პირობებში კუჭ-ნაწლავის ტრაქტში ბაქტერიების ზრდა უფრო უხვად ხდება, ვიდრე იმ შემთხვევაში, როცა მათი რიცხვი ნორმალურია (ბ. რაჭვე¬ლიშვილი, 1981).

ცნობილია აგრეთვე ის გარემოება, რომ წვრილი ნაწლავის პროქსიმალურ ნაწილში, სადაც პერისტალტიკა შედარებით ინტენსიურია, ბაქტერიების რაოდენობა შედარებით მცირეა და არ აღემატება 104 1მლ-ში, რაც შეეხება წვრილი ნაწლა¬ვის დასასრულ მონაკვეთს, სადაც პერისტალტიკა შენელებულია და ამასთან დაკავშირებით ნაწლავის შიგთავსი ნელა მოძრაობს, ბაქტერიების რაოდენობა აქ გაცილებით მეტია.

შინაგან ფაქტორებს შორის განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია მიკრობთა ანტაგონიზმის გავლენა კუჭ-ნაწლავის ფლორაზე. დადგენილია, რომ ნაწლავის ჩხირი თრგუნავს ქოლერის ვიბრიონების, პროტეუსის და პარატიფის ჩხირების ზრდას. ლაქტობაცილები ანტაგონისტურად მოქმედებენ პარაფიტური, დიზენტერიული ბაცილების, აგრეთვე სტრეპტოკოკების მიმართ. დადგენილია ლაქტობა¬ცილის დამთრგუნველი ზეგავლენა საფუარისმაგვარი სოკო კანდიდას ზრდაზე. ბიფიდობაქტერიები თავის მხრივ თრგუნავს ლპობით ფლორას და საფუარის¬მაგვარი სოკოების ზრდას. საკმარისია, რომ ნორმალური მიკრობები, მაგალითად, ლაქტობაცილების და ბიფიდობაქტერიები დავთრგუნოთ ანტიბაქტერიული პრეპარატებით, რომ მივიღოთ კანდიდების ჭარბი ზრდა. საფუარის¬მაგვარი სოკოები და სხვა მავნე მიკრობები ,,თავს აიშვებენ~ მხოლოდ იმ შემთხვევაში, როცა მათი მაკონტროლებელი და მარეგულირებელი ფაქტორი, კერძოდ, ნორმალური მიკროფლორა დაითრგუნება. ნორმალური მიკროფლორის შემცირებას, განსაკუთრებით კი ანაერობებისა, გარდა სოკო კანდიდასი, შეიძლება მოჰყვეს აერობული ბაქტერიების ჭარბი ზრდა სტაფილოკოკების, პროტეუსის და ნაწლავის ჰემოლიზური ჩხირების სახით. კუჭ-ნაწლავის ტრაქტში ბიფიდო-ბაქტერიებისა და ლაქტობაქტერიების შეყვანა აპირობებს სოკო კანდიდას, პროტეუსისა და სტაფილოკოკების შემცირებას; მათი რაოდენობა ამ შემთხვევაში ნორმალურ მაჩვენებლებს უბრუნდება.

რაც შეეხება მიკრობთა სიმბიოზს, ანუ თანაარსებობას, ეს საკითხი არასაკმარისადაა შესწავლილი. მიუთითებენ, რომ ბიფიდობაქტერიები კარგად იზრდება ნაწლავის ჩხირთან. ნაწლავის ჩხირის ჭარბი ზრდა ჟანგბადის სიღარიბეს განაპირობებს, რაც თავისთავად ხელს უწყობს ბიფიდობაქტერიების გამრავლებას და ნაწლავის ჩხირის შემდგომი ზრდის შეფერხებას.

ეგზოგენური, ანუ გარეგანი ფაქტორებიდან, რომელბიც გავლენას ახდენს კუჭ-ნაწლავის ტრაქტის მიკროფლორაზე, პირველ რიგში უნდა შევჩერდეთ ანტიბაქტრიულ პრეპარატებზე. ცნობილია, რომ ანტიბიოტიკებმა რევოლუცია მოახდინეს მედიციანში, მაგრამ ყოველთვის როდია გამართლებული მათი დანიშვნა. აღმოჩნდა, რომ კუჭ-ნაწლავის მიკროფლორაზე ზემოქმედებისათვის გარკვეული მნიშვნელობა აქვს ანტიბიოტიკის სახეს, დოზას, ორგანიზმში შეყვანის სიხშირეს, ხანგრძლივობას და შეყვანის გზებს. მაგალითად, პირის გზით და კუნთებში შეყვანილი ტეტრაციკლინი სხვადასხვანაირ გავლენას ახდენს ნაწლავის მიკროფლორაზე. კუნთებში შეყვანისას იგი უმნიშვნელოდ მოქმედებს ნაწლავის მიკროფლორაზე, მაშინ როცა პირის გზით მიღებული მკვეთრად ამცირებს ბიფიდობაქტერიების, ლაქტობაცილების რაოდენობას და ზრდის პროტეუსის, ბაქტერიოდების, კანდიდების რიცხვს. მიკრობთა ანტიბიოტიკგამძლე შტამების გამრავლება, რომელიც როგორც წესი, არასწორი მკურნალობის შედეგია, მნიშვნელოვნად ამძიმებს ძირითადი დაავადების მიმდინარეობას. გარემო ფაქტორების გავლენის დასაბუთების თვალსაზრისით საინტერესოა, რომ ანტიბიოტიკის დამამზადებელ საწარმოებში მომუშავე მუშათა ნაწლავის მიკროფლორა მნიშვნელოვნად არის შეცვლილი. კერძოდ, შემცირებულია ანაერობული და გაზრდილი აერობული ფლორა. ანტიბიოტიკების ზეგავლენა ნაწლავის ფლორაზე შესწავლილია აგრეთვე იმ პაციენტებში, რომლებიც მსხვილ ნაწლავზე ოპერაციული ჩარევის წინ პირის გზით იღებდნენ ანტიბიოტიკებს. აქაც ზემოაღნიშნული ცვლილებები იყო გამოვლე¬ნილი.

გარეგანი ფაქტორების გავლენა ნაწლავის მიკროფლორაზე შესწავლილია აგრეთვე ე.წ. ექსტრემალურ პირობებში, რომელსაც მიეკუთვნება კოსმოსური ფრენა, ნაოსნობა, ანტარქტიდაში, წყალქვეშა ნაოსნობა და სხვა.  ამ დროს როგორც წესი, ადგილი აქვს ნაწლავის მიკროფლორის გაღარიბებას ბიფიდობაქტერიების შემცირების ხარჯზე. პირობითად პათოგენური მიკრობული ფლორა კი ამ დროს იზრდება. ზემოაღნიშნული განსაკუთრებით გამოხატულია კოსმოსში ფრენის პირობებში. თანახმად დაკვირვებისა, კოსმონავტის კუჭ-ნაწლავის ფლორა 2 კვირის თავზე იცვლება, კერძოდ, ჭარბად იზრდება საფუარისმსგავსი სოკო კანდიდა და მცირდება ბიფიდობაქტერიები და ლაქტობაცილები.

კუჭ-ნაწლავის დისბაქტერიოზს უკავშირებენ აგრეთვე შხამქიმიკატებთან პესტიციდებთან პროფესიული კონტაქტის გაზრდას, რაც სოფლის მეურნეობის ინტენსიფიკაციასთან არის დაკავშირებული (ბ. რაჭველიშვილი, 1987).

სპეციალურად იყო შესწავლილი კვების გავლენა მსხვილი ნაწლავის მიკ¬რო¬ფლორაზე. აღმოჩნდა, რომ ინგლისსა და ამერიკაში, სადაც მოსახლეობის კვება დასავლური ტიპისაა და დიდი რაოდენობით შეიცავს ხორცსა და ცხიმებს, გა¬ნავ¬ლის მიკროფლორაში აღინიშნება ბაქტეროიდების ჭარბი ზრდა; აფრიკისა და იაპონიის მცხოვრებთა ფეკალურ მიკროფლორაში ბაქტეროიდების რაოდე¬ნობა შემცირებულია, რადგან ისინი მცენარეული საკვებით იკვებებიან. ჰოფმანმა 1964 წელს დაადასტურა, რომ ჭარბი ცხიმები განსაკუთრებით ბაქტროიდების რაო¬დენო¬ბის, ხოლო ნახშირწყლების ჭარბი მიღება ბიფიდობაქტერიების გამრავ¬ლე¬ბას განა¬პირო¬ბებს.

ძალზე საინტერესოა მონაცემები სპეციალური დიეტის გავლენის შესახებ ფეკალურ მიკროფლორაზე; ჯანმრთელ პირებს ეძლეოდა ამინომჟავები, ვიტამინები და გლუკოზა, რამდენიმე ხნის განმავლობაში ბაქტერიების რიცხვი მკვეთრად მცირდებოდა. თუ გლუკოზის ნაცვლად ამ დიეტას სახამებელს დავუმატებდით, ბაქტერიების რიცხვი იზრდებოდა, მაგრამ მაინც ვერ აღწევდა ნორმას. ასეთი შემცირება უნდა აიხსნას იმით, რომ ზემოთ აღნიშნული დიეტა არ შეიცავდა ე.წ. ბალასტურ-ნარჩენ სტრუქტურებს, რომლებიც ბაქტერიებისთვის საკვებს წარმოადგენს.

ამრიგად, საკვების შეზღუდვა ამცირებს სასარგებლო მიკრობებს, კერძოდ, ბიფიდობაქტერიებსა და ლაქტობაცილებს და ამავე დროს ამრავლებს ნაწლავის ჩხირებს. ნაწლავის მიკროფლორაზე გავლენას ახდენს ასაკიც: მოხუცებულობის ასაკში მატულობს ნაწლავის ჩხირები და მცირდება ბიფიდობაქტერიები რაც, რა თქმა უნდა, გარკვეულ ზეგავლენას ახდენს ცხოველმყოფელობის ფუნქციაზე.

ეს უნდა გაითვალისწინონ იმ პირებმა, რომლებიც ხანგრძლივ შიმშილს ჯან¬მრთელობის ერთ-ერთ ძირითად საწინდრად მიიჩნევენ.

 ნაწლავის მიკროფლორის გავლენა

ნივთიერებათა ცვლაზე

      ნაწლავის მიკროფლორა მოუნელებელი ცხიმების ბაქტერიული ფერ¬მენ¬ტა¬ციით წარმოქმნის მოკლე სიგრძის ცხიმოვან აქროლად მჟავეებს, წაყ¬ლბადის აირს, შარდოვანას გარდაქმნის ამონიაკად, სულფატს გარდაქმნის სულ¬¬ფი¬¬დათ, ახდენს ნიტრატის რედუქციას ნიტრატამდე, და ცელულოზის ჰიდრო¬ლიზს.

ანაერობული ბაქტერიები – განსაკუთრებით ბაქტრიოდები, კლოსტრიდიები, ბიფი¬დო-ბაქტერიები, აერობული ენტეროკოკები ხასიათდებიან ნაღვლის მჟავე¬ების – ტაურო და გლიკო კონიუგატების დეკონიუგაციით, თავისუფალი ნაღვლის მჟა¬ვე¬¬ებ¬ის – ქოლის და ჰენოდეზოქსიქოლის მჟავეების წარმონაქმნით.

ანაერობულ გრამუარყოფითით, სპორის აირწარმომქნელ ბაქტერიებს ნაწლავის რეზექციის შემდეგ შეუძლიათ მოახდინონ მოუნელებელი ნახშირწყლების გარდაქმნა რძის მჟავად, რომლის შეწოვა მძიმე ცერებრულ გართულებებს იწვევს.

ანაერობულ ბაქტრიებს – ბაქტეროიდებს და ეუბაქტერიებს შეუძლიათ K ვიტამინის სინთეზი. არარაციონალური ანტიბიოტიკო-თერაპიის შემდეგ ჰემორაგიული მოვლენები შეიძლება ამ ბაქტერიების აქტივობის შემცირებით იყოს გაპირობებული. კრონის დაავადების ან წყულოვანი კოლიტების დროს სულფოსალაზინი ან სალოფალკი დამამკმაყოფილებლად ვერ იმოქმედებს თუ ანაერობული ბაქტერიები – განსაკუთრებით ბიფიდობაქტერიების რიცხვი შემცირებულია, რადგან მათ შესწევთ უნარი გახლიჩონ სულფასალაზინი მსხვილ ნაწლავში სულფოპირიდინად და ამინოსალიცილის მჟავად, რომლებიც ლოკალურად მოქმედებენ ანთების საწინააღმდეგოდ.

 კუჭის დისბაქტრიოზის დიაგნოზი

 კუჭის დისბაქტრიოზზე უნდა ვიფიქროთ იმ შემთხვევაში, როცა ავადმყოფს დად¬გენილი აქვს წყლულოვანი დაავადება, მწვავე და ქრონიკული გასტრიტები, სიმსივნეები, პერნიციოზული ანემია. მნიშვნელობა აქვს დაბალ კუჭის მჟავია¬ნობას. ერთგვარ ინფორმაციას გვაძლევს გამოკვლევის რენტგენოლოგიური და ენდოს¬კოპიური მეთოდები. მიუხედავად ზემოთ აღნიშნულისა, კუჭის შიგთავსის ბაქ¬ტე¬¬რიული გამოკვლევის გარეშე არ შეიძლება დაისვას კუჭის დისბაქტე¬რიოზის დიაგ¬ნოზი (ბ. რაჭველიშვილი).

კუჭ-ნაწლავის ტრაქტის დისბაქტერიოზის კლინიკური გამოვლინება უაღ¬რე¬სად მრავალფეროვანია, მაგრამ რაიმე სპეციფიკური კლინიკური ნიშანი მის¬თვის არ არის დამახასიათებელი.

მაღალი მჟავიანობის პირობებში კუჭის მიკროფლორა ძირითადად აციდო¬ტო¬ლერანტული მიკრობებითაა წარმოდგენილი, დაბალი მჟავიანობის პირობებში კი მიკრობები უფრო უხვია, მაგრამ აციდოფილურ მიკრობები შედა¬რებით ნაკ¬ლე¬ბია, როგორც ჩანს, იგი ვერ მრავლდება ჭარბად განვითარებული ბაქტე¬რი¬ების ანტაგონიზმის გამო (ბ. რაჭველიშვილი, 1981). აქვე უნდა შევნიშნოთ სპეციალურ ლიტერატურაში გამოთქმული მოსაზრება, რომლის თანახმად, მიკრობების ჭარბი ზრდის დროს კუჭში მეტაბოლიტური ცვლის პროდუქტები, ე.წ. ნიტროზოამინები ხელსაყრელ პირობებს ქმნიან კუჭის კიბოს განვითარებისათვის. ხშირია მიკ¬რობ¬თა ჭარბი ზრდა კუჭის წყლულისა და განსაკუთრებით პილორულ-ანტრალური სტე¬ნოზის დროს. აღსანიშნავია, რომ ძირითადად ეს უკანასკნელი კანდიდოზით ვლინდება, როგორც ზემოთ აღვნიშნეთ.

ბარი მარშალმა კუჭის წყლულის, მწვავე და ქრონიკული გასტრიტების დროს გამოჰყო ჰელიკობაქტერ პილორი, რომელიც უნდა იწვევდეს ამ დაავა¬დებებს. არის შეხედულება, რომ კუჭის კიბოს, ლიმფომასაც ეს ჰელიობაქტერ პილორი უნდა იწვევდეს. აღსანიშნავია, რომ ჯანმრთელი ადამიანების კუჭის და თორმეტგოჯა ნაწლავიდან საკმაოდ ხშირად ამოითესება ეს ბაქტერიები. ბარი მარ¬შალმა ერთ თავის წყლულიან ავადმყოფს ამოუთესა ჰელიკობაქტერ პილორი, მკურ¬ნალობა სცადა ბისმუტის პრეპარატით, რომელსაც ჯერ კიდევ ტრუსო იყენებდა მე-19 საუკუნის 60-იან წლებში წყლულის სამკურნალოდ. შედეგი არ იყო დამაკმაყოფილებელი და ჰელიკობაქტერ პილორი კვლავ ამოითესა კუჭის ლორწოვანიდან. ერთ დღეს ავადმყოფს სხვა დაავადება (ინფექცია) შეეყარა. მარშალმა მას დაუნიშნა მეტრონიდაზოლი ანტიბიოტიკებთან ერთად. ავადმყოფი განიკურნა, შეხორცდა წყლული და რაც მთავარია ჰელიკობაქტერ პილორი უკვე არ ამოითესა! შემდეგ მარშალმა სხვა წყლულიან ავადმყოფებშიც სცადა ანტი¬ბიო¬ტიკები მეტრონიდაზოლთან ერთად და 90% შემთხვევაში განკურნებას მიაღ¬წია!?

მ. მეიტსენის აზრით ,,ჰელიბაქტერ პილორი აზიანებს კუჭის ლორწოვანის გარსს, ხვრეტს მას ალაგ-ალაგ, ამ დაუცველ კერებს ხვდება მარილმჟავა, პეპ¬სინი, რაც იწვევს გაღიზიანებას, ანთებას და წყლულსაც~. სამწუხაროდ ჯერ¬ჯე¬რობით არ¬ არის მიღებული წყლულოვანი დაავადების ექსპერიმენტული მოდელი ცხო¬ველებზე ჰელიკობაქტერ პილორით.

როგორც ზემოთ ავღნიშნეთ ჰელიკობაქტერ პილორის იდენტიფიკაციის ოქროს სტანდარტად კუჭის ლორწოვანის ბიოპტატის კულტივირება წარმოად¬გენს, რაც საკმაოდ ძნელია და თან ძვირიც. ყველაზე ხელმისაწვდომია ლორ¬წო¬ვანის ბიოპტატის ინოკულაცია შარდოვანას და ინდიკატორის არეში სადაც ჰელიკო¬ბაქტერ პილორი რამდენიმე საათში შარდოვანას ურეაზით გარდაქმნის ამონი¬აკად და ჰიდროკარბონატად ჟოლოსფერი შეფერილობით. ამჟამად ეს მეთო¬დი ფართოდ არის დანერგილი თბილისში (პ. ქანთარია, თ. ლობჟანიძე, ა. ღირ¬დაძე, მ. ბუაძე, ლ. ლა¬ბა¬ური, მ. კანკია). ექიმმა მ. კანკიამ ზუგდიდში შეი¬წავლა კუჭის ლორწოვანის წყლულების და გასტრიტების დროს და საკანდიდატო დი¬სერ¬ტაციაც დაიცვა ამ საკით¬ხზე.

 წვრილი ნაწლავის დისბაქტერიოზის დიაგნოზი

 წვრილი ნაწლავის დისბაქტერიოზი გვხვდება ანაციდური გასტრიტების, კუჭის რეზექციების, წვრილი ნაწლავის სტრიქტურების, რადიაციული დაზია¬ნე¬ბის, კრონის დაავადების, უიპლის დაავადების, ამილოიდოზების, სკლერო¬დერ¬მი¬ების იმუნოდეფიციტების და სიმსივნეების დროს. წვრილი ნაწლავის დისბაქ¬ტე¬რიოზის დროს ავადმყოფები უჩივიან დიარეას, წონაში დაკლებას, საერთო სისუს¬ტეს, შრომის უნარის დაქვეითებას, მუცლის ბერვას, ყურყურს, ზოგჯერ ყრუ ტკივილს ჭიპის არეშე და სხვა. ბავშვებში ხშირია ზრდაში ჩამორჩენა და სქესობრივი მომ¬წი¬ფების დაგვიანება.

ავადმყოფის გამოკვლევის დროს ყურადღება უნდა გამახვილდეს ანამ¬ნეზურ მონაცემებზე – გადატანილი აქვს თუ არა ოპერაცია კუჭსა და ნაწლა¬ვებზე, ჩატარებული აქვს თუ არა ხანგრძლივი მკურნალობა ანტიბიოტიკებით, კორტი¬კოსტე¬როიდებით. ავადმყოფის ჩივილებიდან ყურადღება ექცევა დეფეკა¬ციის ხასი¬ათს და სიხშირეს, კანისა და პირის ღრუს მდგომარებას ობიექტური მო¬ნაცე¬მებიდან – მუცლის შებერილობას, მტკივნეულობას, განსაკუთრები ჭიპის ირგვლივ.

ლაბორატორიული გამოკვლევებიდან აუცილებელია კუჭის სეკრეციის გა¬მოკ¬ვლევა, სისხლის საერთო ანალიზი, ცილების, ქოლესტერინის, კალციუმის და პროთრომბინის დროის განსაზღვრა, შარდში ოქსალატების განსაზღვრა. რენტ¬გე¬ნო¬ლოგიური შესწავლის დროს ყურადღება უნდა მიექცეს კუჭისა და ნაწლავის დე¬ტალურ გამოკვლევას, კერძოდ კონტრასტის შეფერხებას, სტრიქ¬ტურების და დი¬ვერტიკულების და ფისტულების არსებობას.

როგორც ზემოთ აღვნიშნეთ, ბაქტერიების რაოდენობა ჯანმრთელი ადამია¬ნის ნაწლავის სანათურში მცირეა და მის შიგთავსში არ აღემატება 104 1მლ-ში.

წვრილი ნაწლავის მიკროფლორის ეკოლოგიის დარღვევა ძირითადად მიკ¬რობთა რაოდენობის ჭარბი ზრდით ვლინდება. ამ დროს ბაქტერიების რაო¬დენობა ნაწლავის შიგთავსში 104 1მლ. აღემატება და ხშირად 107-108-ს აღწევს 1მლ-ში.

წვრილი ნაწლავის სანათურში ბაქტერიებს ჭარბი ზრდა უცხოურ ლიტერატურაში სხვადასხვა სახელწოდებითაა ცნობილი: ,,წვრილი ნაწლავის ბაქტრიების ჭარბი ზრდის სინდრომი~, ,,ყრუ მარყუჟის სინდრომი~, ,,დახშული მარყუჟის სინდრომი~ და სხვა; ჩვენი აზრით, უმჯობესია ვიხმაროთ ტერმინი ,,წვრილი ნაწლავის დისბაქტერიოზი~.

წვრილი ნაწლავის დისბაქტერიოზს ადგილი აქვს კუჭის სეკრეციული უკ¬მა¬¬რ¬ისობის, წვრილ ნაწლავში ,,ქიმუსის~ მოძრაობის დაბრკოლებასა და ნაწ¬ლა¬ვებში ფის¬ტულების განვითარების დროს.

კუჭის წვენი ჩვეულებრივ პირობებში დამთრგუნველ ზეგავლენას ახდენს მიკრობთა ზრდა-განვითარებაზე. კუჭის რეზექციის შემდეგ კუჭის წვენის ანტიმიკრობული ეფექტი სუსტდება და ვითარდება ბაქტერიების ჭარბი ზრდა როგორც კუჭში, ისე წვრილ ნაწლავში, რადგან ამ ოპერაციის შემდეგ კუჭის სეკრეციული ფუნქცია მკვეთრად ითრგუნება. მსგავს გართულებას ადგილი აქვს ტრუნკალური და სელექციური ვაგოტომიის დროსაც.

ავთვისებიანი, ანუ პერნიციოზული ანემია, რომელიც კუჭის ლორწოვანის ატროფიით და სეკრეციული ფუნქციის მკვეთრი დაქვეითებით ხასიათდება, ხშირად ,,ჭარბი ზრდის სინდრომს~ განაპირობებს.

ნორმაში წვრილი ნაწლავის სანათურში მიკროფლორის სიმწირის ერთ-ერ¬თი მიზეზია წვრილი ნაწლავის გაძლიერებული პერისტალტიკა. პერის¬ტა¬ლ¬ტიკა უფრო გაძლიერებულია პროქსიმალურ ნაწილში, ვიდრე ნაწლავის დისტალურ ნაწილში იგი 104 1მლ-ში აღწევს. დისტალურ ნაწილში ეს რაოდენობა თითქმის 1000-ჯერ იზრდება. წვრილი ნაწლავის სტაზი და აქედან გამომდინარე მიკრობთა ,,ჭარბი ზრდის~ სინდრომი შეიძლება გამოიწვიოს კუჭზე და წვრილ ნაწლავზე ოპერაციულმა ჩარევამ, (,,აღმავალი მარყუჟის სინდრომმა~ ენტეროანასტომოზმა, წვრილი ნაწლავის შევიწროებამ, შეხორცებამ და სხვა).

წვრილი ნაწლავის სანათურის შევიწროება (სტრიქტურა) შეიძლება იყოს თან¬დაყოლილი და შეძენილი. შეძენილი სტრიქტურებიდან აღსანიშნავია ეიუნიტი და ილეიტი. წვრილი ნაწლავის შევიწროებით საკმაოდ ხშირად რთულდება კრონის დაავადება, ტუბერკულოზი, სკლეროდერმია, სიმსივნეები და სხვა.

ზემოთ ჩამოთვლილი დაავადებების დროს მოტორიკის მოშლა და აქედან გამომდინარე წვრილი ნაწლავის დისბაქტერიოზი ხშირი მოვლენაა.

თუ ლორწოვანი გარსი რაიმე მიზეზით დაზიანდა, მაშინ ბაქტერიების ჭარ¬ბი ზრდა-განვითარებისათვის ხელსაყრელი პირობები იქმნება. წვრილი ნაწ¬ლავის ლორწოვანი გარსი ზიანდება ხანგრძლივი შიმშილობისა და ნაწლავური ინფექ¬ციის დროს, კუჭის, ღვიძლის, სანაღვლე გზებისა და პანკრეასის დაავა¬დებების, აგრეთვე კუჭ-ნაწლავის ტრაქტის სიმსივნეების და იმუნოგლობულინების თან¬და¬ყოლილი ან შეძენილი უკმარისობის დროს.

წვრილი ნაწლავის ლორწოვანი გარსის დაზიანება, შეიძლება გამოწვეული იყოს აგრეთვე იატროგენული გზითაც, პერორალური, ფართო სპექტრის ანტი¬ბიო¬ტიკების ხანგრძლივი ხმარებით, რენტგენორადიოთერაპიით, ციტოსტა¬ტიკებით, იმუ¬ნო¬დეპრესანტების და სტეროიდების უსისტემო გამოყენებით, საფაღარათო პრეპა¬¬რატების ხანგრძლივი მიღებით და სხვა.

წვრილი ნაწლავის სანათურში ბაქტერიების ზრდა დამთრგუნველ გავ¬ლე¬ნას ახდენს ცხიმების, ნახშირწყლების, ვიტამინების, წყლისა და ელექტრო¬ლი¬ტე¬ბის შეწოვაზე, მიკროელემენტების ცვლაზე. იგი ცუდ გავლენას ახდენს აგრეთ¬ვე წვრი¬ლი ნაწლავის ლორწოვანი გარსის მორფოლოგიურ სტრუქტურაზე და მიღებულ სამ¬კურ¬ნალო ნივთიერებებზე.

წვრილ ნაწლავში ბაქტერიების ჭარბი ზრდის დროს ცხიმების შეწოვა დაქვე¬ითებულია. მიუთითებენ, რომ ამის მიზეზია ნაღვლის მჟავების დეკო¬ნი¬უგაცია.

ამრიგად ენტერალური ინტუბაცია შიგთავსის ბაქტეროლოგიური გამოკ¬ვლე¬ვით უნდა ჩაითვალოს ოქროს სტანდარტად წვრილი ნაწლავის დისბაქტერიოზის სადი¬აგ¬ნოზოდ. სამწუხაროდ ეს პროცედურა ფრიად შრომატევადია. ძნელად ასა¬ტანია ავადმყოფებისათვის, და ამიტომ კლინიკებშიც კი იშვიათად გამოიყენება. ფართო გავრცელება ჰპოვა ე.წ. რესპირატორულმა ტესტებმა. აქედან საუკეთესოდ ითვლება 14 ჩ ქსილოზას ტესტმა. მისი სპეციფიურობა და მგრძნობელობა აღწევს 90%-ს. რაც შეეხება ლაქტულოზას რესპირატორულ ტესტს_მისი მგრძნო¬ბელობა 65%-ია, ხოლო სპეციფიკურობაზე 45%-ს. ამ რესპირატორული ტესტების პრინციპი ასეთია: ავადმყოფს უზმოზე ალევინებენ 10 გრამ ლაქტულოზას, რომელიც არ შეიწოვება ნაწლავებში, მაგრამ მსხვილ ნაწლავში ბაქტერიების ფერ¬მენტაციით ისინი დაიშლებიან წყალბადად. თუ ამონასუნთქ ჰაერში წყალ¬ბადი >20 ნაწილაკი _1 მილი¬ონზე 60-80 წუთის მანძილზე, ეს ითვლება წვრილი ნაწლავის დისბაქ¬ტერი¬ოზის დადასტურებად.

თუ ასეთი მაჩვენებელი უფრო გვიან, მაგ. 100-120 წუთის შემდეგ მივიღეთ, ეს იმას ნიშნავს რომ წვრილი ნაწლავი სტერილურია ან უმნიშვნელოდ არის მასში მიკრო¬ბული კოლონიები გამრავლებული.

 მსხვილი ნაწლავის დისბაქტერიოზის დიაგნოზი

 მსხვილი ნაწლავის მიკროფლორის დარღვევა (დისბაქტერიოზები) გვხვდე¬ბა შეკრულობის, დიარეის, კოლიტების, სიმსივნეების, შიმშილობის, არარაციო¬ნა¬ლუ¬რი ანტიბიოტიკოთერაპიის, ბუასილის, ანალური ნაპრალის, ტუბერკულოზის, აქტინო¬მიკო¬ზის და სიფილისის დროს.

ობიექტური გამოკვლევისას ყურადღებას ვაქცევთ შეკრულობის და დია¬რეის ხასიათს, დეფეკაციის სიხშირეს, ტენეზმებს და სხვ.

რენტგენოლოგიური შესწავლის დროს ყურადღებას ვაქცევთ, ხომ არაა მსხვი¬ლი ნაწლავის შევიწროვება, ავსების დეფექტი, დივერტიკულები. დიდი მნიშ¬ვნე¬ლობა აქვს აგრეთვე რექტო და კოლონოფიბროსკოპიას, რომელიც საშუა¬ლებას გვაძ¬ლევს დავადგინოთ სიმსივნეები, წყლულები, ეროზიები,  კრონის დაა¬ვა¬დება და სხვა. დიაგნოზის დასადასტურებლად მივმართავთ ლორწოვანი გარ¬სის ბიოფიას. შემ¬დეგი ეტაპია ფეკალიების ქიმიური გამოკვლევა_კერძოდ, დად¬გე¬ნა, თუ როგორია მისი PH, რა კონცენტრაციითაა ამონიაკი და ორგანული მჟავე¬ბი, ფერმენტები ენტეროკინაზა და ტუტე ფოსფატაზა. მსხვილი ნაწლავის დის¬ბაქ¬ტერიოზის დროს ტუ¬ტე ფოსფატაზა და ენტეროკინაზა მცირდება.

ამონიაკი იმ შემთხვევაში მატულობს, თუ მსხვილ ნაწლავში აღინიშნება `ლპო¬¬ბითი ბაქტერიების~ ჭარბი ზრდა, როგორიცაა ნაწლავის ჩხირები, პრო¬ტეუ¬სი, სტაფილოკოკები და კლოსტრიდები. განავლის PH ამ დროს მაღალია (>7). ორგა¬ნული მჟავები მატულობს იმ შემთხვევაში, როცა დაქვეითებულია ე.წ. ლპობითი ბაქტერიების რაოდენობა და მომატებულია ლაქტობაცილები და ბიფი¬დო¬ბაქტერიები, PH ამ დროს, როგორც წესი დაბალია (>7).

მსხვილი ნაწლავის დისბაქტერიოზის დიაგნოსტიკა შედარებით ადვილია ვიდრე წვრილი ნაწლავისა. ლაბორატორიული გამოკვლევების დროს სასურ¬ვე¬ლია ფეკალიების დაუყოვნებლივ მოთავსება ნახშირორჟანგის აირით სავსე ქილაში, რათა ავიცილოთ ანაერობული ბაქტერიების მნიშვნელოვანი ნაწილის დაღუპვა. ამის შემდეგ ვახდენთ 1 გრამი განავლის სერიოზულ განზავებას 102-დან 1011 თიოგლიკოლის ბუფერზე და შიგთავსს ვთესავთ. ბაქტერიების იდენტი¬ფი¬კაციას ვახდენთ მორფოლოგიური, ბიოქიმიური და სხვა მეთოდებით. მსხვილი ნაწლავის დისბაქტერიოზად ითვლება, როცა 1გ ანაერობული ბაქტერიების რაო¬დენობა 99 პრო¬ცენ¬ტზე ნაკლებია. განსაკუთრებით მცირდება ბიფიდობაქ¬ტე¬რიები, ლაქტო¬ბაცი¬ლები. აერობული ბაქტერიებიდან მნიშვნელობა აქვს ნაწლავის ჩხი¬რე¬ბის ჰემოლიზური და ლაქტოზონეგატიური, დაბალი მეტაბოლური შტამების სიჭარ¬ბეს და ნორმული შტამების სიმცირის გამოჩენას. გარდა ამისა, მომატე¬ბუ¬ლია სტაფი¬ლო¬კოკების, პროტეუსის, კანდიდების რაოდენობა ფეკალიებში. აღი¬ნიშ¬ნება კლოს¬ტრი¬დების გამრავლებაც.

განსაკუთრებულ ყურადღებას იმსახურებს კლოსტრიდია დიფიცილის მიერ გამოწვეული ფსვდომემბრანოზული ენტეროკოლიტი. ამ მძიმე დაავადებას იცნო¬ბენ მე-19 საუკუნის ბოლოდან, თუმცა კლოსტრიდია დიფიცილის `დადანა¬შა¬ულე¬ბა~ ამ დაავადების წარმოშობაში მოხერხდა მხოლოდ ამ საუკუნის 70-იანი წლე¬ბის ბოლოს.

აღსანიშნავია, რომ ფსევდომემბრანოზული კოლიტები მეტად იშვიათი იყო ანტი¬ბიოტიკების შემოღებამდე; ასე მაგალითად მეიოს კლინიკაში ყოველ¬წლი¬ურად საშუალოდ 4 ავადმყოფი გამოვლინდებოდა ფსევდომემ¬რანოზული კოლი¬ტე¬ბით_ უფრო ხშირად ნაწლავებზე მძიმე ოპერაციების შემდეგ (მაგ. კიბოს გამო რეზექციების შედეგად).

 ანტიბიოტიკების შემოღებამ გაახშირა ფსევდომემბრანული კოლიტები. გან¬სა¬¬კუთრებით აღსანიშნავი იყო ტეტრაციკლინის, ერითრომიცინის, პერორარული ნეო¬მი¬¬ცინის, ქლორამფენიკოლის მიღების შემდეგ განვითარებული ფსევდო¬მემბ¬რა¬ნული კოლი¬ტები. ამ ავადმყოფებს ამოეთესებოდათ ოქროსფერი სტაფილო¬კო¬კები. საქარ¬თველოში ეს მძიმე დაავადება პირველად აღწერა აკადემიკოსმა ეგ¬ნატე ფიფიამ, თა¬ვის ბოლო წლებში კოლონოსკოპიის ფართოდ დანერგვამ ხე¬ლი შეუწყო ფსევდომემ¬ბრანული კოლიტების შედარებით მსუბუქი (არარე¬ტა¬ლური) ფორმების გამოვლენას. განსაკუთრებით ხშირი იყო ასეთი კოლიტები ანტი¬ბიო¬ტიკ კლინდა¬მიცინის და ლინკომიცინის მიღების შემდეგ. ამ ანტიბიოტიკს ხში¬რად იყენებენ პარო¬დონტოზის სამკურნალოდ (ღრძილებში ინექციით). ამიტომ არ  უნდა გაგვიკვირდეს პროფუზული დიარეა ლინკომიცინით მკურნალობის შემდეგ. აღსანიშნავია რომ ამ დროს ოქროსფერი სტაფილოკოკები ნაკლებად ამოი¬თესება.

ჯონ ბარტლეტმა, ა. ონდერდნოკმა და სხვებმა ექსპერიმენტულ ცხოვე¬ლებ¬ზე კლინდამიცინით გამოიწვიეს რა კოლიტი, განავლიდან გამოჰყვეს კლოსტ¬რი¬დია დიფიცილის ტოქსინი (1977). აღსანიშნავია, რომ ამ ისტორიული აღმოჩენის ავტორი ა. ონდერდონკი, 1998 წლის 30 მაისს იმყოფებოდა თბილისში. იგი ფალ¬კის სიმპოზიუმზე მეტად საინტერესო მოხსენებით წარდგა. მან წარმოადგინა მდი¬დარი ბაქტერიოლოგიური და კლინიკური მასალა _ მათ შორის გამოირჩეოდა კლოსტრი¬დიუმ დიფიცილის ტოქსინით ფსევდომემბრანოზული ენტეროკოლიტის ციტოპათო-მორ¬ფოგენეზის ამსახველი სურათები.

აღსანიშნავია, რომ კლოსტრიდიუმ დიფიცილი თავდაპირველად ჯან¬მრთე¬ლი ბავშვების ფეკალიებიდან იყო ამოთესილი 1935 წელს ჰოლის და ოტულის მიერ. დიდ¬ხანს იგი მიაჩნდათ ნორმალური ფეკალური ფლორის შემადგენელ ნაწილად. ამ მიკრობის კულტივირება და იდენტიფიკაცია მეტად ძნელი იყო და ამიტომ ამ კლოსტრიდიას მეტსახელი `ბაცილუს დიფიცილი~ (ძნელი) უწოდეს. სელექციური საკვები ნიადაგის (ციკლოსერინ და ცეფოქსიტინ აგარის) შექმნით ვ. ჯორჯმა, ვ. სატერმა, და ს. ფაინგოულდმა შესძლეს 95% შემთხვევაში კლოს¬ტ¬რი¬დიუმ დიფიცი¬ლის იზოლირება იმ პაციენტების ფეკალიებისაგან, რომელთაც ფსევ¬დომემ¬ბრანოზული კოლიტი განუვითარდათ ანტიბიოტიკების მიღების შემ¬დეგ. რაც შეეხე¬ბა ჯანმრთელ ადამიანებს ფეკალურ მიკროფლორას, ის მხოლოდ 2%-ში შეიცავდა კლოსტრილიუმ დიფიცილს (ვ. ჯორჯი, ვ. სატერი, ს. ფაინ¬გო¬ულ¬დი, 1979). სხვა ავტორებმა (ბარტლეტი, ჩენგი, 1981) კი 10-დან 20% შემთხ¬ვე¬ვაში მიიღეს კლოსტრიდიუმ დიფიცილის კოლონიები იმ ჯანმრთელ ადამიანებში, ვინც მიიღო ანტიბიოტიკები, მაგრამ არ განუვითარდათ ენტეროკოლიტი. შვე¬ცი¬აში შეისწავლეს 2390 მოზრდილი ჯანმრთელი ადამიანის ფეკალური მიკრო¬ფლორა და კლოსტ¬რიდიუმ დიფიცილი სულ 3%-ში ამოითესა. რაც შეეხება ახალ¬შობილებს, მათი ფეკა¬ლიე¬ბიდან ეს ,,ძნელი მიკრობი~ ამოითესა 30-დან 70%-მდე. ერთი წლის ბავშვთა ფეკალიებში კი კლოსტრიდიუმ დეფიცილის ამოთე¬ს¬ვის სიხშირე უსწორდებოდა მოზრდილების მაჩვენებელს 3%-ს (ე. ჰოსტი და თა¬ნა¬ავტ. 1981).

იმის გამო, რომ ამ მიკრობის კულტივირება საკმაოდ ძნელია, შრო¬მა¬ტე¬¬ვა¬დი და დიდ ხარჯებს და დროს მოითხოვს, უფრო მოხერხებულია კლოსტ¬რილია დიფიცილის ტოქსინის განსაზღვრა. ტოქსინის ტიტრი სხვადასხვა ინდივიდებში მერყეობს 101-დან 107-მდე, ასეთი ტიტრი მიღებული იყო 95% შემთხვევაში. იმ პაცი¬ენ¬ტებზე, ვისაც განუვითარდა ფსევდომემბრანოზული კოლიტი ანტი¬ბიოტი¬კების მიღე¬ბის შემდეგ. ჯანმრთელი მოზრდილი ადამიანების ფეკალიებიდან ეს ტოქსინები 25-30%-ში იყო გამოყოფილი. უფრო ხშირია მისი გამოყოფა კრონის დაავა¬დების, წყლულოვანი კოლიტის დროს. კლოსტრიდია დიფიცილის ტოქსინი შეი¬ცავს A და B ფრაქციას. უფრო მაღალი ციტოპათოგენური თვისებებით ხა¬სიათ¬დება B ტოქსინი. 100 ჰიკოგრამი ამ ტოქსინისა სრულიად საკმარისია, რომ მოახ¬დინოს ციტოპათოგენური ეფექტი. იმის გამო რომ ეს ტოქსინი ნაკლებად იმუნოგენურია, ამიტომ ადამიანი სისხლის შრატში არ არის მისი ანტისხეული, რომელიც შეძლებდა მის ნეიტრალიზაციას. მხოლოდ კლოსტრიდია ბორდელის ანტი¬¬ტოქ¬სინს შეუძლია B ტოქსინი ნეიტრალიზაცია ჯვარედინი ანტიგენური რეაქციით (ჯ. ბარტლეტი, 1983).

 დისბაქტრიოზების დიფერენციული მკურნალობა

 კუჭ-ნაწლავის დისბაქტერიოზების მკურნალობა შაბლონური არ უნდა იყოს. ის ექიმისაგან მოითხოვს დიდი გამოცდილებას და გამჭრიახობას.

კუჭის დისბატერიოზის მკურნალობის დროს მთავარი ყურადღება უნდა გამახვილდეს იმ დაავადებაზე, რომლის ფონზე განვითარდა მიკროფლორის მოშ¬ლა. 12გოჯა ნაწლავის წყლულის დროს ჰელიკობაქტერ პილორის გამოვლენის შემ¬თხვევაში ინიშნება B ომეპრაზოლი + კლარითრომიცინი + მეტრონიდაზოლი ზოგ¬ჯერ მას მე-4 პრეპარატსაც დე-ნოლსაც უმატებენ. მკურნალობის ხანგრძ¬ლი¬ვობა ერთი კვირაა, ამავე დროს შეიძლება ანტიციდების – ტალციდის, მაალოქ¬სის, ალმაგე¬ლის და სხვათა დანიშვნა.

თუ ამ დროს კანდიდებიც ამოითესა – მიზანშეწონილია ანტიკანდიდოზურ პრეპარატების – ეფცენის, ფლუკონაზოლის, დიფუკანის და სხვათა დანიშვნა. თუ კუჭის დისბაქტერიოზი განვითარდა ქრონიკული ანაციდური გასტრიტების დროს მიზანშეწონილია აციდონ-პეპსინის, ფესტალის და პანზინორმის დანიშვნა. უნდა გავითვალისწინოთ დიეტა #2 ქრონიკული ანაციდურ გასტრიტების დროს და #1 12 გოჯა ნაწლავის წყლულის დროს. ამავე დროს მიზანშეწონიალი პრობიო¬ტიკე¬ბის – ლაქტო-G, ხილაკ-ფორტეს, ენტენორიმის, ლინექსის, ფლორანორმის და ენტე¬რო¬ლის დანიშვნა.

 წვრილი ნაწლავის დისბაქტრიოზის მკურნალობა

 თავდაპირველად შევეცადოთ გამოვავლინოთ ის ძირითადი დაავადება, რომ¬ლის ფონზე განვითარდა წვრილი ნაწლავის დისბაქტერიოზი. ძირითადი დაავა¬დების მკურნალობის პარალელურად საჭიროა ავადმყოფს ჩაუტარდეს მკურნალობა დიე¬ტით, ანტიბაქტერიული საშუალებებით ვიტამინებით, იმუნო¬მო¬დუ¬ლატორებით და სხვა. სამკურნალო კვება იწყება 4ბ მაგიდით. უნდა აიკრ¬ძა¬ლოს რძე, მაწონი, არაჟანი, ხაჭო, ნაყინი. რძის ნაწარმიდან დასაშვებია მხოლოდ ჭყინტი ყველი და უმარილო სულგუნი, ბრინჯის, წიწიბურის, მანანის ჰერკუ¬ლესის ფაფა რძის  გარეშე, მოცვის კისელი, ძროხის და ქათმის მჭლე ხორცი, გუფთები, მოხარშული მჭლე თევზი, პანტა მსხლის ნახარში, ტკბილი ვაშლი და სხვა. მედიკამენტებიდან პირველ რიგში უნდა დაინიშნოს ანტიბაქტერიული პრეპარატები მეტრონიდაზოლი, დოქსიციკლინი (ტეტრაციკლინი) ცეფალოსპო¬რი¬ნები (ზინატი, ოფლოტასი) 0.25X3 ჯერ დღეში 7-10 დღე. ავადმყოფი ამავ¬დრო¬ულად იღებს ფერმენტებს, ადსორბე¬ნტებს (ასკანის თიხას, მის პრეპარატებს ნეო-სორბის, ბენტობოლს) ქოლეს¬ტირამინს და სხვა. სასარგებლოა იმუნომოდუ¬ლატო¬რები – იმუნორიცი, თიმალინი, ტეაქტივინი (განსაკუთრებით იმუნოდეფიციტების ფონზე განვითარებული წვრილი ნაწლავის დისბაქტერიოზის დროს.). ანტიბიოტი¬კე¬ბის 7-10 დღიანი კურსის შემდეგ მიზან¬შეწონილია პრობიოტიკების – ენტე¬ნორ¬მის, ფლორანორმის, ბიფიდუმ¬ბაქტერინის ბიფიკოლის, ლაქტობაქტრინის, ლაქტო-G-ის, ლინექსის, ბაქტისუბ¬სიტილის, ენტეროლის, ბიფიდოფილუსის და სხვათა მიღება 2-4 კვირა. სასარ¬გებლოა სამკურნალო ბალახების – გვირილის, პიტნის, მრავალძარღვას, ანწლის და სხვათა ნაყენის (ჩაის)  მიღებაც. რაც შეეხება ძირითადი დაავადების მკურნა¬ლობას აქ უნდა გამოყენებული იყოს სათანადო ჩვე¬ნებების მიხედვით ოპერაციები ფისტულების, სტრიქტურების, სიმსივნეების ამო¬საკ¬ვეთად. წვრილი ნაწლავის მოტორიკის დაქვეითების შემთხვევაში, რომე¬ლიც გვხვდება სკლეროდერმიის, ამი¬ლო¬იდოზის და შაქრიანი დიაბეტის დროს თუ სახეზეა დიარეა მალაბსორბციის სინდრომით მაშინ კარგ შედეგს იძლევა სანდოსტატინი, მოტილიუმი, ცერუკალი და სხვა პროკინეტიკური საშუალებები.

 მსხვილი ნაწლავის დისბაქტერიოზის მკურნალობა

 ამ დროს მკურნალობას ვიწყებთ არა ანტიბიოტიკებით (როგორც წვრილი ნაწ¬ლავის დისბაქტრიოზის დროს), არამედ პრობიოტიკებით – ენტენორმით, ხი¬ლაკ-ფორტეთი, ენტეროლით, ბაქტი-სუბტილით, ულტრაბიოტიკით, ფლო¬რანორ¬მით, ლაქტო G-თ, ბიფიდუმბაქტერინით ან ბიფიდოფილურით. სასარგებლო ფერ¬მენტების მიღე¬¬ბაც (კრეონი, პენზიტალი, მეზიმფორტე).

განსაკუთრებით საყურადღებო კლოსტრიდია დიფიცილით გამოწვეული მსხვილი ნაწლავის დისბაქტრიოზის მკურნალობა აქ ეფექტურია ვანკომიცინის, ნეო-სორბის, ბენტო-ბონის მიღება. ამავე დროს გამართლებულია შეკრულობის და დიარეის საწინააღმდეგო მკურნალობა სათანადო ჩვენების მიხედვით აგრეთვე ქი¬რურ¬გიული ოპერაციები ბუასილის ანალური ნაპრალის, ფისტულების, დივერ¬ტიკულოზის და სიმსივნეების სამკურნალოდ.

 ლიტერატურა:

 1. ბ. რაჭველიშვილი, თ. კერესელიძე, ხ. პაჭკორია ,,კუჭ-ნაწლავის მიკროფლორა და მისი გავლენა ადამიანის ორგანიზმზე~ თბილისი, 1981.

2. ბ. რაჭველიშვილი, ხ. პაჭკორია ,,სამკურნალო კვება ნაწლავის დისბაქ¬ტრი¬ოზის დროს~ წიგნში ,,სამკურნალო კვება ნაწლავის სნეულებათა დროს~ თბი¬ლისი, 1986.

3. ხ. პაჭკორია, ,,ნაწლავის დისბაქტერიოზი~ წიგნში ,,გასტრო-ინტესტინალური სინ¬დრომები – დიფერენციული დიაგნოზი~, ავტორები: თ. ახმეტელი, რ. პაპავა, ლ. ძნელაძე, ხ. პაჭკორია, თბილისი, 1996.

4. ბ. რაჭველიშვილი, თ. კერესელიძე, ხ. პაჭკორია ,,კუჭ-ნაწლავის დიბაქტე¬რი¬ოზე¬ბის დიფერენციული დიაგნოზი და მკურნალობა” წიგნში ,,საქართ¬ველოს ომის ვეტერანთა კლინიკური ჰოსპიტლის საერთაშორისო სამეცნიერო კონფე¬რენციის მასალები” თბილისი 2005 წ. 235-249 გვ.5.   «Секреты Гастроэнтерологии» Москва. 1999.

6.   Тревис Д. (ред). Гастроэнтерология, 2003.

7.  M. Hill and B. Drasar ,,Human Intestinal flora,, London, 1974.

8.   Yamada S (edit) Gastrointestinal diseases 3-rd edit. 1999, vol. I p. 624-636 ,,The Gastrointestinal biota, p. 637-649. ,,The Bacterial Overgrowth  syndromes,, p. 637-647.

9.  F.Guarner; J-R Malagelada – “Gut Flora In Health and Disease” The Lancet 2003; 361:512-519.

თავფურცელი